Steeds vaker zie je dan ook dat ouders na scheiding kiezen voor deze constructie, die ook wel “birdnesting” wordt genoemd. Ook in de rechtspraak kom je deze variant steeds vaker tegen. Wat houdt het precies in de praktijk in?

Wat is Birdnesting?
Het klinkt misschien als een term die rechtstreeks uit de natuur komt, maar er wordt een moderne manier van co-ouderschap mee bedoeld die de focus legt op stabiliteit en consistentie voor de kinderen tijdens en na een scheiding. Birdnesting is een co-ouderschapsregeling waarbij de kinderen op één vaste plek blijven wonen, terwijl de ouders afwisselend in en uit het huis gaan volgens een vast schema. Dit betekent dat het huis zelf het ‘nest’ wordt waar de kinderen hun thuisbasis behouden, terwijl de ouders in en uit vliegen.

Voordelen van Birdnesting
Zo’n birdnesting-regeling heeft best wat voordelen, onder andere:
• Stabiliteit voor de kinderen: Birdnesting biedt kinderen een stabiele omgeving, omdat ze op één plek kunnen blijven wonen zonder de stress (maar vaak ook de afstand) van op en neer reizen.
• Samenwerking tussen de ouders: Omdat beide ouders betrokken zijn bij het huishouden, kan birdnesting de communicatie en samenwerking tussen ouders bevorderen, wat ten goede komt aan de kinderen.
• Geleidelijke overgang: Het biedt een geleidelijke overgang voor kinderen om te wennen aan het idee van gescheiden ouders, zonder meteen geconfronteerd te worden met twee verschillende huizen.

Uitdagingen van Birdnesting
• Samenwerking vereist: Birdnesting werkt het beste wanneer ouders in staat zijn om goed samen te werken. Dit betekent open communicatie, het respecteren van elkaars privacy en het nakomen van gemaakte afspraken. Het vergt een goede planning en communicatie tussen ouders om het schema soepel te laten verlopen. Daarvoor is eigenlijk noodzakelijk dat beide ouders (intrinsiek) instemmen met de regeling.
• Financiële overwegingen: Het onderhouden van een gezamenlijk huishouden kan financieel uitdagend zijn. Ouders moeten een duidelijk plan opstellen over kosten en financiële verantwoordelijkheden.
• Emotionele grenzen: Ondanks de praktische voordelen kan birdnesting emotioneel belastend zijn voor ouders, omdat ze met hun ex-partner een woning blijven delen. Terwijl birdnesting gericht is op de behoeften van de kinderen, moeten ouders ook individuele ruimte en tijd voor zichzelf hebben. Het is belangrijk om een balans te vinden tussen co-ouderschap en persoonlijke behoeften en dat is niet altijd gemakkelijk.

Hoe zit dat juridisch?
In Nederland wordt birdnesting niet expliciet geregeld door de wet, maar het past wel binnen de bredere context van co-ouderschap. Let wel: ook de term “co-ouderschap” staat niet als zodanig vermeld in de wet, maar refereert naar het uitgangspunt van een gelijkwaardig ouderschap na scheiding. Dit laatste moet dus niet worden verward met een verdeling van de tijd bij helfte. Na scheiding hebben ouders volgens de wet het recht op en de plicht tot het opvoeden van hun kinderen.

De Nederlandse rechtspraak staat bekend om zijn focus op het belang van het kind bij scheidingen. Birdnesting kan als een creatieve oplossing worden beschouwd om in dit belang van het kind te voorzien. Rechters in Nederland hebben de bevoegdheid om op verzoek (van scheidende ouders) co-ouderschaps-regelingen goed te keuren op basis van wat het meest gunstig is voor de kinderen. Hierbij wordt gekeken naar factoren zoals de leeftijd van de kinderen, hun schoolroosters en de afstand tussen de ouderlijke woningen.

Rechtspraak
Hoewel er, zoals genoemd, best wat uitdagingen aan zo’n birdnesting-regeling kleven, zijn er inmiddels een aantal uitspraken van rechtbanken bekend waarin zo’n birdnesting-regeling door de rechter werd opgelegd, terwijl een van de ouders of zelfs beiden dat niet wilde(n). Dat is best vreemd als je de verstrekkende gevolgen voor ouders bekijkt. Hoewel het juridisch ontbreekt aan een rechtsgrond, wordt steeds vaker birdnesting als een praktische oplossing door rechtbanken vastgelegd. De rechtspraak lijkt wat zoekend te zijn in hoe een birdnesting-regeling kan worden opgelegd: in een voorlopige voorziening procedure? via een verzoek tot het vaststellen van een zorgregeling? Het vaststellen van een hoofdverblijf / toevertrouwing van de kinderen? Of als antwoord op een verzoek tot het alleengebruik van de gezamenlijke woning?

De onderstaande uitspraken zijn daar een voorbeeld van en geven een overzicht van de praktische wijze waarop rechtbanken deze uitdaging hebben opgelost:

ECLI:NL:RBROT:2022:7773: De rechtbank nam de echtelijke woning op in de zorgregeling door te bepalen dat ieder der partijen om de week voor de minderjarige in de echtelijke woning diende te zorgen. Het verzoek van partijen om uitsluitend gebruik te mogen maken van de woning werd expliciet afgewezen.

ECLI:NL:RBZWB:2019:3953: De rechtbank overwoog dat het belang van de kinderen er het meest bij gediend was dat zij in de woning konden blijven wonen en hun ouders hier om de beurt een week konden wonen zonder dat de kinderen aan een van de ouders werden toevertrouwd. De beschikking bepaalt niets over de echtelijke woning.

ECLI:Nl:RBZWB:2019:4581: De rechtbank overwoog verwijzend naar bovengenoemde beschikking dat een ‘birdnesting’-regeling bij wijze van voorlopige voorzieningen binnen het kader van artikel 822 Rv kan worden bepaald en verpakte de regeling van birdnesting in de voorlopige-voorzieningen-regeling.

ECLI:NL: RBZWB:2021:5086: De rechtbank wees de woning in de oneven weken toe aan de vrouw en in de even weken aan de man, telkens met het bevel aan de andere echtgenoot om de woning in de periode dat ze daar niet mocht verblijven, te verlaten.

ECLI:NL: RBNHO:2022:9902: De rechtbank wees het uitsluitend gebruik van de woning aan de moeder toe, met dien verstande dat de vader zonder de moeder in de woning mocht verblijven ter uitvoering van de zorgregeling op dinsdag en donderdag.

ECLI:NL:RBDHA:2021:3490: De rechtbank stelde een voorlopige zorgregeling vast, waarbij de vader in de ene week op woensdag na schooltijd tot maandag na school en in de andere week op woensdag na school tot vrijdagochtend met de beide kinderen in de echtelijke woning zou verblijven. De overige tijd zou de moeder dan met de kinderen in de echtelijke woning verblijven. De rechtbank overwoog daarbij dat duidelijk is dat de te bepalen situatie van ‘birdnesting’ niet eindeloos voortgezet kon worden in verband met de spanningen die dat met name tussen de ouders toch zou veroorzaken. De rechtbank ging er dan ook van uit dat de ouders op vrij korte termijn in overleg, onder begeleiding van een mediator (in de echtscheidingsprocedure dan wel de hiervoor besproken bodemprocedure) tot een oplossing zouden komen.

ECLI:NL:RBNNE:2020:2414 De rechtbank vertrouwde de kinderen aan de moeder toe, bepaalde dat de vader gerechtigd was tot het gebruik van de echtelijke woning en bepaalde een week-op-week-af-regeling met de kinderen. De rechtbank ging er vanuit dat op deze manier het principe birdnesting werd geeffectueerd, dit werd het meest in het belang geacht van de kinderen. Nu de vader zich ter zitting bereid had verklaard om mee te werken aan birdnesting, heeft de rechtbank het uitsluitend gebruik van de echtelijke woning aan de vader toegewezen.

ECLI:NL:RBZWB:2020:7208: De rechtbank bepaalde dat de kinderen wekelijks bij de vader zouden verblijven van zondagochtend 10.00 uur tot woensdagochtend 10.00 uur, waarbij het in hun belang was dat zij in de woning konden blijven. De rechtbank wees de door moeder verzochte toevertrouwing van de kinderen en het alleengebruik van de woning om die reden af. Het door vader verzochte gezamenlijke gebruik van de woning werd door de rechtbank eveneens afgewezen, omdat dit niet tot de mogelijkheden van artikel 822 Rv behoorde.

Conclusie
Birdnesting is een boeiende benadering van co-ouderschap die steeds meer aandacht krijgt, ook in de Nederlandse rechtspraak. Hoewel het niet voor elk gezin geschikt is en bepaalde uitdagingen met zich meebrengt, biedt het wel een innovatieve oplossing voor ouders die het welzijn van hun kinderen vooropstellen. De Nederlandse rechtspraak lijkt, met zijn nadruk op het belang van het kind, open te staan voor creatieve oplossingen zoals birdnesting-regeling, die het traditionele idee van co-ouderschap uitdagen. Er is anderzijds werk aan de winkel nu een rechtsgrond ontbreekt en het via een procedure afdwingen van zo’n regeling dus moeilijk en onvoorspelbaar is. Eigenlijk staat of valt (het succes van) zo’n regeling dus met de bereidheid van de ouders….